آلودگی هوا امروز به یکی از جدی ترین دغدغه های سلامت عمومی تبدیل گشته است. دراین میان، زنان حامله و نوزادان که جزو حساس ترین گروه ها هستند، نسبت به آلاینده ها واکنش شدیدتری نشان داده است و این واکنش می تواند به رشد جنین لطمه برساند. کاهش وزن هنگام تولد، زایمان زودرس، التهاب ناشی از ورود ذرات ریز به بدن و کاهش انتقال مواد مغذی بوسیله جفت از مهم ترین پیامد هایی است که در مطالعات مختلف مطرح گردیده است. جنین در ماه های رشد، نیازمند اکسیژن و مواد غذایی کافی است و هر اختلال در عملکرد جفت می تواند اثر طولانی مدت بر کیفیت زندگی او داشته باشد.
در سالیان اخیر با گسترش مصرف سوخت های فسیلی، تغییرات اقلیمی و افزایش ترافیک، میزان آلاینده ها در شهرهای بزرگ به شکل قابل توجهی افزوده شده است. نوزادان به دلیل سرعت تنفس بالاتر و ضعف سیستم ایمنی در معرض لطمه بیشتری هستند. آلاینده های موجود در هوا می توانند سیستم ایمنی نوزاد را مختل کنند و احتمال عفونت ها و بیماریهای تنفسی را بالا ببرند. هم زمان، استرس اکسیداتیو ناشی از آلودگی می تواند به سلول های جنین صدمه وارد کند. همه این عوامل لزوم پژوهش درباره ی ی پیامد های آلودگی هوا برای مادران و نوزادان را افزایش داده است و نشان داده است که این مورد تنها یک مشکل زیست محیطی نیست، بلکه چالشی مهم در زمینه سلامت آینده جامعه است.
رضا اسلامی از دانشکده طب هوا فضا و زیرسطحی دانشگاه علوم پزشکی آجا به همراه یک همکار، مطالعه ای را در همین زمینه و با هدف بررسی ارتباط آلودگی هوا و سلامت نسل آینده انجام داده اند. در این نوشتار علمی که به طور نامه ای به سردبیر فصلنامه ابن سینا منتشر شده است، محققان با تاکید بر شواهد موجود درباره ی ی اثر آلاینده ها و ضمن اشاره به جنبه های مختلف موضوع، اهمیت رسیدگی به این مساله و مدیریت آلودگی را برجسته کرده اند.
نتایج گردآوری شده در این نوشتار نشان می دهند که قرار گرفتن نوزادان در معرض آلودگی هوا احتمال ابتلا به بیماری هایی مثل آسم، برونشیت و عفونت های تنفسی را زیاد می کند. برخی تحقیقات هم ارتباط میان آلودگی و مشکلات شناختی و رفتاری را گزارش کرده اند. همینطور عوامل محیطی مثل فقر، سوء تغذیه و نبود مراقبت کافی می توانند اثر آلودگی را شدیدتر کنند و وضعیت سلامت نوزاد را وخیم تر بسازند.
در بخش دیگری از یافته ها، رابطه مستقیم میان برخی آلاینده ها و پیامد های مهم حاملگی توضیح داده شده است. به طور مثال قرارگیری در معرض ذرات PM ۱۰ و دی اکسید گوگرد با کاهش وزن نوزاد و مواجهه با PM ۲.۵، نیتریک اکسید، دی اکسید نیتروژن و منواکسید کربن با زایمان زودرس ارتباط دارد. این نتایج نشان می دهند که هوای پاک تنها یک خواسته زیست محیطی نیست و می تواند سرنوشت نسل آینده را تعیین کند.
برای درک بهتر اهمیت این موضوع، مطالعه فوق بر لزوم مدیریت رفتار های فردی و سیاست های کلان تاکید می کند. بطور مثال بیشترین میزان آلاینده ها در ساعات اوج ترافیک و نزدیک صنایع مشاهده می شود که بهتر است زنان حامله از این مناطق دوری کنند. دوری از دود سیگار، پیگیری گزارش های کیفیت هوا، محدودکردن فعالیت در روز های آلوده و افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه هم از دیگر سفارش هایی است که می تواند اثر آلودگی را بکاهد. از طرفی، سیاست های حکومتی برای کاهش آلاینده ها بوسیله توسعه حمل و نقل عمومی، استفاده از خودرو های برقی، گسترش فضای سبز و نظارت بر واحد های آلاینده نقش برجسته ی در سلامت نسل آینده دارد.
نوشتار فوق همینطور یادآور می شود که سلامت جنین و نوزاد به مراقبت روزمره محدود نیست و نیازمند برنامه ریزی طولانی مدت است. اگر کاهش آلودگی هوا به یک اولویت ملی تبدیل گردد، پیامد های مثبت آن نه فقط در سلامت مادر و کودک، بلکه در کیفیت زندگی نسل های آینده دیده خواهد شد و این هشدار ها در صورتیکه در بسیاری از شهرهای ایران روز های پاک قلیل شده اند، اهمیت بیشتری پیدا می کند.
این اطلاعات علمی و فنی در «فصلنامه ابن سینا» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی آجا منتشر شده اند. این مجله علمی پژوهشی، یکی از نشریات فعال در زمینه سلامت و پزشکی است و به انتشار مقالات پژوهشی در حوزه های مهم علوم پایه و بالینی می پردازد.
به اجمال، جنین در ماه های رشد، نیازمند اکسیژن و مواد غذایی کافی است و هر اختلال در عملکرد جفت می تواند اثر طولانی مدت بر کیفیت زندگی او داشته باشد. بطور مثال قرارگیری در معرض ذرات PM ۱۰ و دی اکسید گوگرد با کاهش وزن نوزاد و مواجهه با PM ۲.۵، نیتریک اکسید، دی اکسید نیتروژن و منواکسید کربن با زایمان زودرس ارتباط دارد. نوشتار فوق همین طور یادآور می شود که سلامت جنین و نوزاد به مراقبت روزمره محدود نیست و نیازمند برنامه ریزی طولانی مدت است.